کارت گرافیک RX 3080 XT شرکت AMD رقیبی سرسخت برای RTX 2070

این روزها شایعات جدیدی درباره‌ی پردازنده‌های گرافیکی پیشرو AMD Navi قوت گرفته است. با نگاهی به محتوا و ساختار این شایعات، بهتر است کمی به دیده‌ی تردید به آن‌ها نگاه کنیم؛ اما اطلاعات ارائه‌شده جذاب و اغواکننده است. نشریه‌ی آنلاین Hot Hardware براساس شایعات موجود گزارش داده AMD قصد دارد کارت‌ گرافیک جدیدی با نام Radeon RX 3080 XT را روانه‌ی بازار سازد که ازنظر سطح عملکرد در حدواندازه‌ی کارت GeForce RTX 2070 است؛ اما با برچسب قیمتی ۳۳۰ دلاری، رقیب خود را از تیم انویدیا از میدان به‌درمی‌کند. قیمت کارت گرافیک جدید AMD با کارت گرافیک نسبتا قدیمی GTX 1070 برابری می‌کند و می‌توان این اقدام AMD را تلاش برای بازگرداندن بازار پردازنده‌های گرافیکی به شکل و شمایل اصلی آن، پیش از ارائه‌ی مدل‌های RTX انویدیا دانست.

براساس گزارش‌ها، در این کارت از پردازنده‌ی گرافیکی Navi 10 استفاده شده که هشت گیگابایت حافظه‌ی گرافیکی GDDR6 آن را همراهی می‌کند. کارت گرافیک RX 3080 XT احتمالا دربرگیرنده‌ی ۵۶ واحد محاسباتی خواهد بود.‏ AMD مدل‌های رده‌بالاتری با ۶۰ و ۶۴ واحد محاسباتی برپایه‌ی پردازنده‌ی گرافیکی Navi 20 می‌تواند عرضه کند؛ محصولاتی که انتظار عرضه‌ی آن‌ها در سال ۲۰۲۰ وجود دارد. در جدول زیر، مشخصات احتمالی این مدل‌ها در‌مقایسه‌با کارت گرافیک Radeon VII ارائه شده است. شایان ذکر است نام‌گذاری محصولات مبتنی‌بر Navi 20 در این جدول، کاملا فرضی و برپایه‌ی شایعات موجود است.

اطلاعات مندرج در این جدول به چند دلیل ابهام‌برانگیز است:

۱. این اطلاعات ایجاب می‌کند AMD تصمیم گرفته دو کارت گرافیک جداگانه، اما با اختلاف جزئی در تعداد هسته‌های محاسباتی تولید کند. کارت گرافیک RX 3080 XT برپایه‌ی تراشه‌ی گرافیکی Navi 10 با ۵۶ واحد محاسباتی (CU) درمجموع ۳,۵۸۴ هسته‌ی گرافیکی دارد. درمقابل، کارت مبتنی‌بر پردازنده‌ی گرافیکی Navi 20 که به‌طورفرضی با عنوان RX 3090 نام‌گذاری شده، با ۶۰ واحد محاسباتی ۳,۸۴۰ هسته دارد. اختلاف در تعداد هسته‌ها میان این دو پردازنده‌ی گرافیکی فقط ۷ درصد است. حتی اگر AMD در هر واحد محاسباتی از تعداد هسته‌های بیشتری استفاده کند، مثلا ۱۲۸ هسته به‌جای ۶۴، درصد اختلاف مطلق در شمار هسته‌ها تغییری نمی‌کند. این در حالی است که انویدیا از پردازنده‌های گرافیکی متفاوتی در دو کارت RTX 2070 و RTX 2080 استفاده کرده و تعداد هسته‌های تراشه‌ی گرافیکی کارت پرچم‌دار این شرکت ۱.۲۷ برابر بیشتر از RTX 2070 است. بعید به‌نظر می‌رسد AMD دو کارت گرافیک جداگانه را فقط با ۷ درصد اختلاف در تعداد هسته‌ها طراحی و تولید کند.

۲. توان طراحی حرارتی ارائه‌شده برای این کارت نیز چندان پذیرفتنی نیست. به‌استثنای کارت Radeon Nano که با داشتن پیکربندی فیزیکی مشابه کارت Radeon Fury، توان طراحی حرارتی متعادل‌تری درمقایسه‌با آن داشت، با پیشرفت نسل‌به‌نسل معماری گرافیکی‌، توان طراحی حرارتی ثابت می‌ماند یا افزایش می‌یابد. براساس شایعات اخیر، کارت Radeon RX 3090 مبتنی‌بر Navi 20 توان طراحی حرارتی ۱۸۰ واتی دارد؛ درحالی‌که توان طراحی حرارتی کارت گرافیک RX 3080 XT مبتنی‌بر Navi 10 معادل ۱۹۵ وات است. کاهش توان طراحی حرارتی در پردازنده‌ی گرافیکی Navi 20 ممکن است به‌دلیل استفاده از فناوری EUV در ساخت این تراشه باشد. بااین‌حال، هنوز درباره‌ی فناوری ساخت و توان طراحی حرارتی Navi 20 نظری نمی‌توان داد. این تراشه‌ قرار است سال آینده عرضه شود.

۳. رده‌بندی قیمت‌های ارائه‌شده‌ی حول این شایعات نیز دورازانتظار است. اگر قیمت کارت RX 3080 XT برابر با ۳۳۰ دلار و اختلاف آن در تعداد هسته‌های تراشه‌ی گرافیکی با Radeon RX 3090 تنها ۷ درصد باشد، اختلاف ۲۶ درصدی میان قیمت این دو محصول تنها می‌تواند ناشی از تفاوت چشمگیر در سرعت کلاک این دو پردازنده‌ی گرافیکی باشد. رده‌بندی قیمت پردازنده‌های گرافیکی در چنین مواردی متناسب با سطح عملکرد آن‌ها است. در تصویر زیر که از وب‌سایت فناوری Anandtech برگرفته شده، اختلاف قیمت پردازنده‌های گرافیکی تورینگ و اختلاف سطح عملکرد آن‌ها مقایسه شده است.

اگر AMD بخواهد کارت Radeon RX 3090 را ۲۶ درصد گران‌تر بفروشد، این کارت باید اختلاف عملکرد چشمگیری با محصول ارزان‌تر از خود داشته باشد. ۷ درصد اختلاف گزارش‌شده در تعداد هسته‌ها که به‌معنای افزایش ۱.۲ تا ۱.۳ برابری سرعت کلاک است، این میزان اختلاف قیمت را توجیه نمی‌کند. با این فرض که معماری Navi همچنان مبتنی‌بر معماری GCN باشد، نمی‌توان از سرعت‌های کلاک بسیار بالا در آن باتوجه‌به معماری پایه مطمئن بود. یکی از ویژگی‌های تعریف‌شده‌ی معماری GCN پشتیبانی‌نکردن آن از سرعت‌های کلاک بالا است.

آیا تراشه‌ساز آمریکایی سرانجام توانسته با معماری Navi و استفاده از فناوری ساخت ۷ نانومتری بر محدودیت‌های سرعت کلاک غلبه کند؟ از گذشته تا‌به‌امروز، معماری GCN در سرعت کلاک مغلوب پردازنده‌های گرافیکی Nvidia بوده و باید دید AMD با عرضه‌ی معماری جدید گرافیکی این‌بار می‌تواند رقیب دیرین را از میدان به‌درکند یا خیر. تصور اینکه AMD با ارائه‌ی معماری Navi و بهره‌گیری از مزایای فشرده‌کردن تراشه توانسته تعداد هسته‌های گرافیکی را افزایش دهد، ساده‌تر از آن است که بپنداریم این شرکت با ارائه‌ی معماری جدید، به‌یک‌باره موفق به افزایش ۴۰۰ تا ۵۰۰ مگاهرتزی سرعت کلاک شده است.

شرکت AMD به‌کمک فناوری ساخت فشرده‌تر توانسته از سطح مقطع تراشه بکاهد. برای مثال، سطح مقطع تراشه‌ی ۷ نانومتری Radeon VII معادل ۳۳۱ میلی مترمربع است که به میزان درخورتوجهی کمتر از مقطع ۴۸۷ میلی‌مترمربعی‌ تراشه‌ی گرافیکی Radeon Vega 64 است. مهندسان AMD پیش‌ازاین تبیین کرده‌اند عدد ۴,۰۹۶ هسته در کارت‌های گرافیک Fury X و Vega 64 محدودیت مطلقِ مهارنشدنی به‌شمار نمی‌رود؛ بلکه درنظرگرفتن این تعداد هسته، تاحدی ناشی از تمایل آنان به کاهش اندازه‌ی تراشه و تعبیه‌ی حافظه‌های HBM2 در فضای موجود بوده است. شایان ذکر است فشرده‌کردن Die با فناوری ساخت ۷ نانومتری، راه را برای افزایش تعداد هسته‌های محاسباتی در فضایی کمتر بازمی‌کند.

مسئله‌ی قیمت‌گذاری نامتناسب با سطح عملکرد باردیگر هنگام مقایسه‌ی دو کارت گرافیک مبتنی‌بر Navi 20 در این جدول خودنمایی می‌کند. براین‌اساس کارت گرافیک RX 3090 XT با آنکه ۱۶ درصد گران‌تر از Radeon RX 3090 است، تنها ۱۰ درصد سریع‌تر است. قیمت همیشه آخرین چیزی است که پیش از عرضه‌ی محصول سخت‌افزاری تعیین می‌شود. با این فرض که AMD پردازنده‌ی گرافیکی Navi 10 را هم‌زمان با رویداد E3 در سال جاری به‌دست هواداران برساند، ممکن است این شرکت هم‌اکنون در مراحل تعیین و نهایی‌سازی بهای محصولات مبتنی‌بر این پردازنده‌ی گرافیکی باشد.

مشخص نیست AMD چگونه به تلاش‌های Nvidia برای افزایش قیمت پردازنده‌های گرافیکی خود در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ پاسخ خواهد داد. درمقابل، شیفتگان دنیای سخت‌افزار مشتاقانه مایل به دیدن برچسب‌های قیمت قدیمی بر محصولات جدید AMD و در‌هم‌شکستن مدل قیمت‌گذاری انویدیا هستند. این کار را AMD در گذشته انجام داده؛ اما این‌بار شرایط رقابت با محصولات رقیب با گذشته متفاوت است. انویدیا با واردکردن فناوری‌های سنگینی مانند رهگیری پرتو به کارت‌های جدید خود و تلاش برای تبدیل آن به عنصر مهم آینده‌ی گیمینگ شرایط سختی برای تیم قرمز رقم زده است. اگر AMD قیمت‌ محصولات جدید خود را در نبود قابلیت رهگیری پرتو درمقایسه‌با مدل‌های RTX رقیب کاهش دهد،  این حرکت را می‌توان به این شکل تعبیر کرد که AMD پذیرفته رقیب وی قابلیت‌هایی در آخرین کارت‌های گرافیک خود تعبیه کرده که مشتریان حاضرند بهای بیشتری برای آن بپردازند.

AMD در زمان عرضه‌ی کارت گرافیک ۷ نانومتری Radeon VII، باوجودآنکه می‌دانست این کارت فاقد ویژگی رهگیری پرتو است، تعمدا قیمتی برابر با RTX 2080 برای محصولش در نظر گرفت. ممکن است AMD برای عرضه‌ی آخرین محصولات گرافیکی خود بازهم دست به چنین کاری بزند. از طرفی این امکان را نیز نمی‌توان نادیده گرفت که AMD این‌بار با کاهش قیمت پردازنده‌های گرافیکی Navi، میان این محصولات و پردازنده‌های گرافیکی RTX انویدیا شکاف قیمتی مستدلی ایجاد کند؛ اما نه در آن حد که تصور شود AMD هزینه‌ی نبود قابلیت‌ رهگیری پرتو را در کارت‌های خود می‌پردازد.

با وجود گزارش‌هایی درباره‌ی پشتیبانی کنسول PS5 از رهگیری پرتو، هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که پردازنده‌های گرافیکی Navi 10 که احتمالا در این کنسول از آن استفاده خواهد شد، از این قابلیت بهره‌مند باشد. AMD تصریح کرده زمانی رهگیری پرتو را ارائه خواهد کرد که بتواند از کف تا سقف محصولاتش را مجهز به این فناوری کند. شاید این شرکت ترجیح می‌دهد درباره‌ی پشتیبانی محصولات ۷ نانومتری خود از رهگیری پرتو فعلا سکوت کند یا به‌طورکلی به ارائه‌ی این قابلیت در محصولات ۲۰۱۹ خود مایل نیست. به‌هرحال باید در انتظار اطلاعات بیشتر AMD درباره‌ی محصولات گرافیکی آینده‌ی این شرکت بمانیم.